HUMANI PAPILOMA VIRUS (HPV) je široko rasprostranjen virus kod ljudi i uzročnik najrasprostranjenije virusne spolno prenosive infekcije. Najčešća oboljenja koja se javljaju kao posljedica HPV infekcije su rak grlića maternice, rak vagine, rak vulve, rak anusa, rak penisa, rak usne duplje kao i pojava genitalnih bradavica i respiratorne papilomatoze kod dojenčadi. Preko 90 odsto slučajeva karcinoma grlića materice izazvan je HPV virusom.
Specijalista ginekologije i opstetricije u zdravstvenoj ustanovi Specijalistička ginekološka ambulanta “Libra S” Banjaluka Ives Šindrak rekla je da je HPV virus najraširenija seksualno prenosiva infekcija.
„Ono po čemu se izdvaja u odnosu na druge viruse je što trenutno imamo epidemiju HPV virusom i, ako se ne reaguje na vrijeme, može da izazove ozbiljne posljedice po reproduktivno zdravlje osoba i muškog i ženskog pola“, istakla je Šindrak.
Dodala je da kao ginekolog tvrdi da je u toku epidemija HPV virusa, iako se to zvanično ne proglašava tako. „U pitanju jeste nacionalno zdravlje i budućnost, a s ovim se najviše susreću ginekolozi. Mi smo posljednjih par godina uočili neke značajne promjene u smislu da, uprkos redovnim kontrolama, pacijentice dolaze sa promjenama na grliću materice koje su itetakako značajne, koje su vezane za HPV virus, tako da to traži povećan oprez“, kazala je Šindrak.
Dodaje da je veći oprez potreban jer su posljedice jako velike, odnosno dolazi do prekanceroza, karcinoma grlića materice.
HPV virusu su izložene sve seksualno aktivne osobe, dodaje ona, a prenosi se u kontaktu polnih organa, kože ili sluzokože. „Problem je što se spustila granica stupanja u polne odnose, što se broj partnera povećao, a korištenje zaštite/prezervativa jeste poželjno, ali nije 100 odstotna zaštita“, istakla je Šindrak.
Poručila je da imamo dostupnu vakcinu koja pokriva najznačajnije sojeve virusa koji su vodeći uzročnici karcinoma grlića materice. „Ta vakcina je besplatna u uzrastu kada pruža najveću efikasnost, od devete do 15 godine, a do 25 bi bi bilo idealno da se primi, mada može i kasnije u zavisnosti od samih navika onih koji primaju“, navela je ona.
Ističe da postoji zabrinutost roditelja oko efikasnosti i bezbjednosti vakcine, ali da se ona dovoljno dugo primjenjuje u razvijenim zemljama, te da krupnih, ozbiljnih posljedica nije bilo.
Na interaktivnom edukativnom događaju pod nazivom “Sve što treba da znate o HPV imunizaciji”, koji je prošli mjesec održan u Banjaluci, pored Šindrak, govorila je i specijalista porodične medicine i subspecijalista epidemiologije nezaraznih bolesti u Domu zdravlja Banjaluka Radmila Stevandić Begović.
Ona je naglasila da HPV vakcina prevenira nastanak karcinoma grlića materice, ali i drugih karcinoma koji se vežu za infekciju humanog papiloma virusa.
„Da bi roditelji donijeli odluku o vakcinaciji moraju biti informisani, a informacije treba da dobiju od zdravstvenih radnika, profesionalaca i kada im se objasne benefiti vakcine, njena efikasnost, bezbjednost, onda nemaju mogućnost ili ne žele da donesu pogrešnu odluku. Prvo ističem da živimo u vrijeme kada nemamo epidemiju zaraznih bolesti, imamo epidemiju malignih bolesti. Ja se više bavim prijavom malignih bolesti, nego zaraznih bolesti. Zadnjih 20 godina, sve je češće da su mladi ljudi bolesni, da se mlade osobe suoče sa tako jednom strašnom dijagnozom“, istakla je Stevandić Begović.
Dodala je da bi tada pacijensti učinili sve da vrate zdravlje, te da živimo u vrijeme kada maligne bolesti odnose mlade ljude, a s druge strane imamo vakcinu koja prevenira jednu ili više malignih bolesti.
„HPV vakcina prevenira rak grlića materice koji je dosta čest, peti u Evropi, a četvrti u svijetu, a onda smo došli u situaciju da mi moramo, neću reći ubjeđivati ljude, ali došli smo u situaciju da imamo nešto što može spasiti dosta ljudskih života, a da moramo nekog ubjeđivati u vakcinaciju, to je za mene kao ljekara poražavajuće“, naglasila je Stevandić Begović.
Poručila je kolegama da edukuju djecu i njihovu roditelje da vakcinišu djecu, da ne bi u budućnosti došli u situaciju da ih djeca pitaju zašto ih nisu vakcinisali, a mogli su.
Interaktivni edukativni događaj “Sve što treba da znate o HPV imunizaciji” organizovala je agencija Peršić komunikacije.
ŠTA JE HUMANI PAPILOMA VIRUS (HPV)?
HPV je široko rasprostranjen virus kod ljudi i uzročnik najrasprostranjenije virusne spolno prenosive infekcije. Smatra se da svaka osoba tokom svog života bar jednom dođe u kontakt sa ovim virusom koji se prenosi intimnim kontaktom. U najvećem broju slučajeva imuni sistem uspijeva da se odbrani od mogućeg razvoja bolesti za koje je HPV odgovoran, međutim kod jednog broja ljudi ne uspijeva da spriječi klinički aktivnu infekciju.
Najčešća oboljenja koja se javljaju kao posljedica HPV infekcije su rak grlića maternice, rak vagine, rak vulve, rak anusa, rak penisa, rak usne duplje kao i pojava genitalnih bradavica i respiratorne papilomatoze kod dojenčadi. Preko 90% slučajeva karcinoma grlića materice izazvan je HPV virusom.
Upravo nastanak raka u ćelijama zaraženim HPV-om je saznanje koje ovu infekciju čini tako značajnom.
Naučni rad koji je dokazao direktnu povezanost infekcije HPV-a i razvoja malignih bolesti predstavlja jedno od najvećih otkrića u medicini u XX vijeku, za koje je naučni tim predvođen Dr. Harald zur Hausenom dobio Nobelovu nagradu za fiziologiju i medicinu 2008. godine.
Svake godine maligne bolesti (rak grlića maternice, vulve, vagine i anusa) izazvana HPV-om pogode 580.000 ljudi širom svijeta, a procjena je da 32 miliona ljudi u svijetu oboli od genitalnih kondiloma za koje je takođe odgovorna infekcija HPV-a.
HPV je 4. najčešći oblik karcinoma u svijetu, te najčešće napada mlade žene u reproduktivnoj dobi. Godišnje više od 30.000 žena umire od posljedica zaraze HPV virusom.
Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije iz 2022. godine, Bosna i Hercegovina se nalazi pri samom vrhu zemalja u Evropi po stopi obolijevanja od raka grlića maternice (14,2 žena na 100.000 stanovnika) i po stopi umiranja od ove bolesti (5,2 žena na 100.000 stanovnika).
DA LI SE OBOLJENJA IZAZVANA HPV-om MOGU SPRIJEČITI?
Pored dokazane direktne povezanosti sa razvojem malignih bolesti, još jedan razlog zbog kojeg se o HPV-u puno govori jeste činjenica da se mogu spriječiti infekcija i bolesti koje nastaju kao njena posljedica. Prevencija može biti primarna, koja podrazumijeva prevenciju svih navedenih bolesti imunizacijom kojom se sprječava infekcija virusom, i sekundarna, koja omogućava prevenciju razvoja uznapredovalog karcinoma grlića maternice preventivnim pregledima za rano otkrivanje prvih promjena.
Veliki broj država širom svijeta sprovodi dugogodišnje javno-zdravstvene programe u cilju prevencije i ranog otkrivanja ovih bolesti. Pokazalo se da programi koji uključuju primarnu prevenciju – imunizaciju, i mjere sekundarne prevencije – skrininga na rano otkrivanje raka grlića maternice kod žena od 23-65 godina života, daju najbolje rezultate u smanjivanju broja oboljelih i umrlih od ove teške bolesti.
IMUNIZACIJA PROTIV OBOLJENJA IZAZVANIH HPV-om
Najefikasnija mjera prevencije svih navedenih bolesti je imunizacija. Ova metoda je započeta u zemljama Evropske unije prije više od deset godina, gdje su preporučenom imunizacijom obuhvaćena djeca školskog uzrasta u skladu sa nacionalnim imunizacionim programima. Primarnom prevencijom u ovom periodu života kada djeca još nisu došla u kontakt sa HPV-om, postiže se zaštita od infekcije virusom i sprječava se oboljevanje u kasnijoj životnoj dobi. Vakcinacija je započeta u Sloveniji, Hrvatskoj, Bugarskoj, Mađarskoj, kao i Sjevernoj Makedoniji od 2009. godine, dok u Srbiji i Crnoj Gori nešto kasnije (2022).
Praćenje efikasnosti vakcine je pokazalo značajno smanjenje bolesti izazvanih HPV infekcijom u periodu od deset i više godina. Najbolji primjer efikasnosti vakcine imamo u Australiji, gdje je zbog visokog obuhvata HPV imunizacijom za samo pet godina učestalost genitalnih kondiloma u populaciji smanjena za 92 posto. Prema podacima međunarodnog instituta za papiloma viruse Australija bi mogla da bude prva zemlja u svijetu koja bi proglasila eliminaciju raka grlića maternice, bazirajući se na činjenici da je u periodu 2005.-2015. godine stopa oboljevanja od HPV-a u ženskoj populaciji opao sa 22,7 na 1,1 posto na 100.000 žena.
Praćenjem sigurnosnog profila ove vakcine u posljednjih 12 godina, pokazano je da ova vakcina spada u kategoriju ekstremno sigurnih vakcina. Ovo je prvi slučaj da je Svjetska zdravstvena organizacija kategorisala jednu vakcinu na ovaj način, a neželjena dejstva pomenuta u izvještaju su prvenstveno vezana za aplikaciju vakcine (bol na mjestu uboda, otok, crvenilo…).
ZAŠTO JE POTREBNO VAKCINISATI I DJEČAKE PROTIV BOLESTI IZAZVANIH HPV-om?
Rezervoar HPV-a je ljudsko tijelo, pa su podjednako oba pola izložena infekciji HPV-a. Obzirom da je dokazano da je infekcija izazivač pojedinih bolesti kao što su rak penisa, anusa i ždrijela kao i pojava genitalnih kondiloma i muška populacija je u riziku obolijevanja od ovih bolesti. Također, obzirom da se HPV prenosi seksualnim kontaktom, vakcinacijom dječaka spriječava se dalje širenje virusa u populaciji.
Pročitajte više:
Dr Radetić: HPV vakcina je siguran i efikasan način da se smanji rizik od raka grlića materice
KO TREBA DA PRIMI VAKCINU PROTIV HPV-A?
Svjetska zdravstvena organizacija preporučuje da je najbolje da se vakcinišu djevojčice uzrasta od 9 do 14 godina. Većina zemalja prihvata ovu preporuku, s tim da se u nekoliko država preporučuje vakcinacija čak i među djevojkama i mladim ženama starosti do 26 godina.
Osobe starije od preporučenog uzrasta i koje su već seksualno aktivne još uvijek mogu dobiti vakcinu u nekim državama.